Bệnh đậu mùa khỉ là dạng bệnh hiếm gặp, gây ra bởi vi rút đậu khỉ. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) họp khẩn để thảo luận về đợt bùng phát bệnh đậu mùa khỉ gần đây, trong bối cảnh châu Âu có thể đã ghi nhận hơn 100 ca nhiễm.
Bệnh đậu mùa khỉ có nguồn gốc từ đâu?
Vi rút đậu khỉ, tương tự như đậu mùa, thuộc chi Orthopoxvirus. Vi rút này có cấu trúc và tính chất gây bệnh tương tự như thủy đậu nhưng bệnh cảnh thường nhẹ hơn. Dù có tên là bệnh đậu mùa khỉ nhưng không phải do vi rút của khỉ. Hiện nay, vật chủ lây vi rút này chưa được xác định rõ, nhưng các sinh vật nghĩ tới hàng đầu là loài gặm nhấm và sóc nhỏ trong rừng nhiệt đới sống ở châu Phi, chủ yếu ở phía tây và trung tâm châu Phi. Các trường hợp mắc bệnh đậu mùa trên khỉ ở châu Phi ngày càng gia tăng do con người ngày càng xâm phạm môi trường sống của các loài động vật mang vi rút. Bệnh đậu mùa khỉ ở người xảy ra đầu tiên ở Châu Phi, xảy ra rải rác ở Cộng hòa Dân chủ Congo. Nhưng từ năm 2016, các trường hợp bệnh cũng được xác nhận và báo cáo tại Sierra Leone, Liberia, Cộng hòa Trung Phi, Cộng hòa Congo và Nigeria.
Bênh đậu mùa khỉ có liên quan đến bệnh đậu mùa?
Gần đây, ở châu Phi có sự gia tăng tỷ lệ người mắc mới gấp 20 lần . Một số ý kiến cho rằng có thể do việc ngừng tiêm chủng bệnh đậu mùa vào năm 1980. Trong khi những người đã được tiêm vắc xin đậu mùa, thậm chí tiêm cách đây 25 năm đều ít nguy cơ mắc bệnh đậu khỉ.
Những nước nào đã có người mắc bệnh đậu khỉ?
Ngoài châu Phi thì Mỹ đã xuất hiện một vụ dịch bùng phát đã xảy ra vào năm 2003. Khi các loài gặm nhấm được đưa tới từ châu Phi như một loại thú cưng đã lây lan sang chó chăn cừu, sau đó đã lây nhiễm sang người. Vụ dịch bùng phát ở 6 tiểu bang, trong đó có 35 trường hợp được xác nhận, 13 trường hợp có thể, và 22 trường hợp nghi ngờ và may mắn không có tử vong. Ở châu Phi, tỷ lệ tử vong dao động từ 4% đến 22%.
Bệnh đậu mùa khỉ lây qua đường nào?
Bệnh đậu mùa khỉ có thể lây truyền từ động vật qua dịch cơ thể, bao gồm các giọt nước bọt hoặc đường hô hấp hoặc tiếp xúc với dịch tiết vết thương. Bệnh đậu mùa khỉ có lây truyền từ người sang người không? Sự lây truyền từ người sang người xảy ra không hiệu quả và được cho là xảy ra chủ yếu qua các giọt đường hô hấp lớn khi tiếp xúc mặt đối mặt kéo dài. Ở những người sống chung với người mắc bệnh đậu khỉ thì khả năng lây bệnh 50%. Hầu hết bệnh nhân là trẻ em.
Triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ
Về lâm sàng, bệnh đậu khỉ tương tự như đậu mùa; tuy nhiên hay gặp tổn thương da xảy ra toàn thân hơn và hạch to có thể gặp trong đậu khỉ nhưng không gặp trong đậu mùa. Nhiễm trùng thứ phát có thể xảy ra ở da, phổi và xương.
Phân biệt về mặt lâm sàng giữa đậu khỉ (bệnh đậu mùa) và thủy đậu (một loại vi rút herpes, không phải vi rút pox) đôi khi khó khăn. Chẩn đoán bệnh đậu khỉ bằng nuôi cấy, PCR, hóa mô miễn dịch, hoặc hiển vi điện tử, tùy thuộc vào sự sẵn có của xét nghiệm.
Điều trị bệnh đậu mùa khỉ
Điều trị bệnh đậu mùa khỉ là hỗ trợ. Các loại thuốc hữu ích tiềm năng bao gồm:
Thuốc kháng vi rút mới tecovirimat (gần đây đã được phê duyệt để điều trị bệnh đậu mùa)
Thuốc kháng vi rút cidofovir
Các thuốc nghiên cứu brincidofovir (CMX001)
Tất cả các loại thuốc này đều có hoạt tính chống lại vi rút đậu khỉ trên in vitro và trong các mô hình thử nghiệm. Tuy nhiên, không có loại thuốc nào đã được nghiên cứu hoặc sử dụng trong các vùng dịch lưu hành để điều trị bệnh đậu khỉ.
